Laatste expositie van museum directeur Jan Rudolph de Lorm
Aan het passievolle verhaal en rondleiding zou je niet zeggen dat Jan Rudolph de Lorm eind 2025 – na 17 jaar – afscheid gaat nemen als museumdirecteur van Singer Laren. Ook deze laatste expositie van zijn hand is met zorg samengesteld met kunstwerken met grote zeggingskracht, alle uit 1913.
Jan Rudolph de Lorm neemt eind 2025 na 17 jaar afscheid van Singer Laren en gaat met pensioen.
Hij wordt opgevolgd door Doede Hardeman, die per 1 november 2025 aanvangt als nieuwe directeur en eerder Hoofd Collecties was bij Kunstmuseum Den Haag.
Laren in Beeld bezocht op 15 september 2025 de preview waarbij Rudolph de Lorm persoonlijk een rondleiding verzorgde door de tentoonstelling.
Over de expositie
Feest, vrijheid en explosies van kleur en vorm vullen dit najaar (tot 11 januari 2026) de zalen van Singer Laren. De tentoonstelling 1913. De grote kunstexplosie laat het werk van Nederlandse modernisten zien te midden van dat van hun Europese tijdgenoten. In 1913 lijkt de kunstwereld te dansen op de vulkaan vlak voordat de vrede in Europa in vlammen opgaat.
In de afgelopen jaren werd Jan Rudolph de Lorm keer op keer getroffen door de bijzondere allure van kunstwerken uit 1913. Dit inspireerde tot een kunsthistorische diepteboring in dit cruciale jaar. Iconische werken zoals Composition de fleurs van Jan Sluijters en Zomerbloemen van Leo Gestel, beide aanwinsten uit de schenking van de Collectie Nardinc, vormen het uitgangspunt voor een reis langs de Nederlandse avant-garde van 1913.
Een viering van modernisme
De tentoonstelling focust op de Nederlandse schilderkunst uit 1913 en op de kunstwerken die dat jaar op toonaangevende (inter)nationale exposities te zien zijn. Singer Laren plaatst deze werken in een bredere context door ze te combineren met werken van onder anderen Wassily Kandinsky, Amedeo Modigliani, August Macke, Henri Le Fauconnier, Jules Schmalzigaug en Robert Delaunay. Deze combinaties maken de artistieke uitwisseling zichtbaar.
Zomerbloemen – Leo Gastel
Tijdens de eerste weken als museumdirecteur van Singer Laren werd Rudolph de Lorm diep geraakt door het schilderij Zomerbloemen van Leo Gestel – een explosie van kleur en beweging, onverwacht levendig voor een bloemstilleven. Tot zijn teleurstelling bleek het werk slechts in bruikleen. Dit schilderij markeerde het begin van een persoonlijke en professionele ontdekkingsreis langs krachtige, vaak uit 1913 daterende werken vol dynamiek.
Deze observatie leidde tot het idee voor een afscheidstentoonstelling die zich richt op het uitzonderlijke kunstjaar 1913 – een periode van bruisend modernisme, vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Bekende kunstenaars als Modigliani, Mondriaan en Macke worden getoond, naast minder bekende namen als Jacob Bendien en Jan van Deene, pioniers van de abstracte Nederlandse kunst.
Een bijzonder moment vormt het feit dat Zomerbloemen, het schilderij dat ooit zo’n indruk maakte, inmiddels definitief aan de museumcollectie is toegevoegd via de schenking Collectie Nardinc. Met meer dan honderd werken uit het modernisme bevestigt deze schenking de positie van Singer Laren als hét museum van het modernisme.
Gemälde Ausstellung Holländischer Meister
In 1913 was het werk van Nederlandse modernisten op meerdere buitenlandse tentoonstellingen te zien. Een opvallend voorbeeld hiervan is de Gemälde Ausstellung Holländischer Meister, die op 1 juni 1913 opende in Kunstsalon Wolfsberg in Zürich. De tentoonstelling toonde werk van onder anderen Jan Toorop, Leo Gestel, Piet Mondriaan en Jan Sluijters.
Voor deze expositie maakte Sluijters een kleurrijk en abstract afficheontwerp, sterk beïnvloed door Kandinsky, met grillige lijnen en felle kleurvlakken zonder diepte. Hoewel sommige critici Kandinsky’s invloed opmerkten, vond een recensent van de Neue Zürcher Zeitung het ontwerp te raadselachtig en bizar.
Jan Rudolph de Lorm over Gemälde Ausstellung Holländischer Meister van Sluijters en het werk Ankündigung “Der Blaue Reiter’ van Wassily Kandinsky.
Welke specifieke werken werden getoond is onduidelijk, maar Sluijters presenteerde volgens een recensent bloemstukken en naakten met intense kleuren. Mondriaans werk werd minder goed ontvangen en als ontoegankelijk bestempeld. Weijand toonde onder andere Don Quichote en mogelijk Stilleven met rode bloemen.
De betrokkenheid van de Amsterdamse kunstenaar Verhoeven, die sinds 1900 in Parijs woonde en beïnvloed was door Van Dongen en de Franse fauvisten, zou de connectie tussen de Nederlandse kunstenaars en Kunstsalon Wolfsberg kunnen verklaren. Eerder dat jaar had Verhoeven daar al een solotentoonstelling, inclusief een eigen kleurrijk affiche.
Ankündigung “Der Blaue Reiter’ van Wassily Kandinsky.
‘Ankündigung’ is geen titel, maar het Duitse woord voor ‘aankondiging’ of ‘manifest’. Het verwijst naar de publicatie van de Der Blaue Reiter Almanak door Wassily Kandinsky en Franz Marc in 1912, een manifest dat de ideeën van de kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter vastlegde. Het schilderij Der Blaue Reiter (1903) van Kandinsky sierde de omslag van de almanak en werd het symbool van de expressieve en spirituele kunstbeweging die zich afzette tegen het academisme en de nadruk legde op emotie en abstractie.
Tableau no. 3: compositie in ovaal / Compositie bomen 2 – Piet Mondriaan
In november 1913 behaalt Piet Mondriaan een belangrijke artistieke erkenning wanneer hij twee schilderijen verkoopt op de tentoonstelling van de Moderne Kunstkring. Kunstpedagoog H.P. Bremmer koopt Tableau no. 1 voor de collectie van Helene Kröller-Müller en houdt het opvallende Tableau no. 3, een abstracte compositie in ovaal, zelf. Mondriaan schrijft later dat hij beïnvloed is door Pablo Picasso en via abstractie de essentie van de natuur wil verbeelden. Zijn doel is om ‘de algemene schoonheid’ bewust vorm te geven door middel van lijnen en kleurcombinaties op een plat vlak.
Mondriaan’s ontwikkeling naar abstractie begon in 1911 na een inspirerende reis naar Parijs, waar hij zich liet beïnvloeden door Picasso en Cézanne, en afstand nam van zijn eerdere luministische stijl. In mei 1913 toont hij op de Salon des Indépendants twee kleurloze boomcomposities, die veel indruk maken op de Franse kunstcriticus Guillaume Apollinaire. Compositie bomen 2, vermoedelijk een van deze werken, is gebaseerd op schetsen die Mondriaan in 1912 in Domburg maakte. Het schilderij weerspiegelt de overgang naar een abstracte beeldtaal, gekenmerkt door een strak evenwicht tussen horizontale en verticale lijnen – typerend voor zijn werk uit 1913.
L’équipe de Cardiff – Robert Delaunay
Volgens Rudolph de Lorm het klapstuk van de tentoonstelling. Een stuk dat niet meer van je netvlies verdwijnt. Een reuzenrad, sportende figuren, de Eiffeltoren en de magie van Parijs verenigd in 1 doek.
Het schilderij L’Équipe de Cardiff (1912–1913) van de Franse kunstenaar Robert Delaunay is een iconisch voorbeeld van hoe sport, moderniteit en avant-gardekunst begin 20e eeuw samenkwamen. Delaunay, medegrondlegger van het orfisme – een kleurrijke en abstracte kunststroming verwant aan het kubisme – laat in dit werk zijn fascinatie zien voor beweging, ritme en de dynamiek van het moderne leven.
Op het schilderij staat een groep rugbyspelers van het team uit Cardiff centraal, afgebeeld in felle kleuren en geometrische vormen. De menselijke figuren zijn deels vervlochten met de architectuur van de achtergrond: onder andere de Eiffeltoren, een terugkerend motief in Delaunay’s oeuvre. Door verschillende perspectieven en vlakken te combineren, creëert hij een gevoel van snelheid en energie dat past bij de fysieke actie van de sport.
Gestroomlijnde kunst
Laatste expositie van Anne van Lienden
Impressie
Voeg een reactie toe